اولین خط آهن ایران

ساخت وبلاگ

اولین خط آهن  ایران

اولین خط آهن  ایران خط آهن  تهران به شاه عبدالعظیم حسنی در  ری بود که به سال  ۱۲۶۱ هجری شمسی مطابق با  ۱۸۸۳ میلادی امتیاز آن را   موسیو فابیوس  بواتال فرانسوی  از ناصرالدین شاه   دریافت کرد .

بعد ها بواتال  امتیاز خود را به   بلژیکی ها    فروخت   ، در ابتدا و طبق قراردادی ۹۹ ساله  شرکت <<آتلیرز د توبیز>> وظیفه داشت برنامه گسترده ای را در زمینه احداث  خط آهن و تراموا در سراسر ایران پیاده کند  اما در نهایت بجز  خط آهن تهران- شاه عبدالعظیم  خط آهن دیگری  تاسیس نشد و تراموا  نیز جای خود را به واگن اسبی داد!

 

ماشین دودی شماره یک سفارش ایران که عبارت perse یا همان پارس بر روی آن نقش بسته در ابتدای ورود – این ماشین دودی در حال حاضر در محوطه مترو شهر ری نگهداری می شود

 

ماشین دودی در حال گذر از دروازه شاه عبدالعظیم

 

عکس مربوط به دوره قاجار از ماشین دودی در حال عبور از دروازه شاه عبدالعظیم(ع)

مشکلات راه آهن ایران

شرکت  بلژیکی  ، لکوموتیو ها و واگن ها و دیگر لوازم و تاسیسات را در بلژیک ساخته و   ریل گذاری  که جمعا ۸۷۰۰ متر بود  را تمام و  واگن ها را به لوکومتیو  های مدل N665 متصل ساخت  ولی با گذر زمان با  مشکلاتی  در  راه  آهن ایران   مواجه شد که به طور  کلی با  مشکلاتی که   در خطوط آهن  اروپا  با آنها مواجه بود تفاوت داشت!

شماره و نام شرکت و مشخصات ماشین دودی که بر روی بدنه آن نقش بسته

در ایران مشکلاتی همچون   ایستادگی و جلوگیری   صاحبان  زمین هایی  که با عبور خط آهن از زمین هایشان مخالف بودند و  یا دست از کار کشیدن  کارگران و اخلال گری شرکتهای  حمل و نقل  وجود نداشت بلکه مشکل اصلی در ایران اعتقاد به خرافات و ارتجاع  دربین مردم و گروهای خاص بود

عکس مربوط به  ماشین دودی  شماره ۴  که در پارک کوثر ( ایستگاه ماشین دودی) نگهداری میشود

 

بازار کساد ماشین دودی

زمانیکه  که خط تهران- شاه عبدالعظیم   راه اندازی شد اقشار مختلف  برای مشاهده  این پدیده شگفت انگیز یا غول آتش خوار که به هنگام حرکت  از تنوره اش بخاری غلیظ  بر میخواست و به همین جهت آن را ماشین دودی لقب داده بودند به گار ماشین می آمدند ولی کسی حاضر به سوار شدن  بر آن نبود

مهندس بلژیکی وقتی  وضع را چنان دید و بازارش را کساد یافت نزد شاه قاجار رفت  و جریان را به اطلاع ایشان رسانید  ناصرالدین شاه نیز  برای از بین بردن ترس و وحشت  عمومی  دستور داد  تا عده ای از  مشهورترین  افراد ، سرداران و سپهسالاران  در حالیکه سراپا  مسلح بودند در معیت وی با ماشین دودی به حضرت شاه عبدالعظیم بروند تا ترس مردم بریزد

عده ای از ملتزمین زیر لب ذکر گرفته و عده ای کفن به گردن انداخته بودند، روزی که شاه و درباریان سوار بر این ماشین عجیب شدند علما از مدتی پیش  به حضرت عبدالعظیم رفته بودند هنگامی که به چشم خود دیدند که هیچ اتفاق بدی برای مسافران  ماشین دودی رخ نداده است آنوقت سوار قطار شدند!

همچنین نقل است که ناصرالدین شاه قاجار پس از اولین سفرش با قطار  ری رو به اطرافیانش می کند و می گوید: «سوار شدن  بر ماشین دودی اوقات ما را خوش کرد.» همراهان  هم جمله شاه را تصدیق کرده  و هیولای آهنی را از آن پس «ماشین دودی» صدا کردند.

به دنبال این مسافرت ترس مردم ریخت  و سیل مسافران به طرف ماشین دودی  سرازیر گردید همچنین   مدیر کمپانی بلژیکی برای آنکه نظر  مساعد علما را نیز جلب کند  قسمتی نیز  مخصوص علما تعبیه کرده بود!

 

آتش خانه یا محل هدایت ماشین دودی

اجزای ماشین دودی

ماشین دودی شامل چند بخش بود :

لوکومتیو یا آتش خانه  که در آن  لوکوموتیوران  مشغول هدایت قطار بود

واگن شاهی به طول ۱۰ متر و عرض ۱/۵ متر  که از سه بخش تشکیل میگردید

بخش اول  :

آبدارخانه شاهی بود به طول ۲ متر که مسافران موجود در واگن شاهی به وسیله چای و قلیان پذیرایی میشدند

بخش دوم:

به طول ۵ متر که مخصوص رجال تراز اول و صدراعظم وقت بود

بخش سوم:

به طول سه متر که مخصوص شاهان قاجار بود

 

واگن وزرا و علما

واگن وزرا و علما تراز اول از دو بخش تشکیل میگردید که یکی به طول پنج متر مخصوص مجتهدان بود و جلوی واگن شاهی بسته میشد

واگنی به طول هفت متر  اختصاص به زنان داشت که میبایست جدای از مردان  مسافرت میکردند و هشت واگن به مردان تعلق داشت و همین تعداد هم واگن زمستانی در این خط کار میکرد همین تعداد هم واگن زمستانی  در این خط کار میکرد  و هشت واگن مخصوص بار و کالاهای تجارتی بود  که جمعا ۳۰ واگن بوده است

 
صندلی های ماشین دودی که هیزم و وسیله گرمایش  معتادان شده – پارک کوثر (ایستگاه ماشین دودی)
صندلی ها

صندلی ها همه دارای نیمکت چوبی بود  که دو به دو مقابل هم قرار داشت و راهرویی از وسطشان می گذشت  و تشکیل کوپه ای را میداد و جلو و عقب هریک  از آن ها دسته ترمزی برای هر اتاق تعبیه شده بود

رنگ داخل اتاق ها قهوه ای و بیرون آن ها سبز رنگ بود در هرکدام از واگن ها مانند واگن اسبی چراغهایی نصب شده بود که یک روی آنها به طرف کوپه زنان و روی دیگرش به سوی اتاق مردان بود

ایستگاه ماشین دودی-فرهنگسرای کوثر

گار ماشین (ایستگاه ماشین دودی)

مردم به ایستگاه‌های ماشین دودی گار میگفتند  که در واقع  واژه ای  بود  فرانسوی برای ایستگاه

ماشین دودی  دارای  دو ایستگاه بود که  ایستگاه مبدا  در نزدیکی میدان قیام و پارک کوثر فعلی و ایستگاه مقصد  آن   نیز در  شهر ری واقع بود

مرحوم استاد جعفر شهری در کتاب تهران قدیم خود نقل میکند: این ماشین دودی دو ایستگاه داشت به اسم (گار) که خیابان گارد یا گارد ماشین(خیابان ری از میدان شاه تا شوش ) از گار شهری آن  کسب نام نمود و گار دیگری  در شهر ری  نرسیده به میدان خیابان حضرتی  که عجالتا هردو تعطیل و متروک  می باشند.

 

 

 

عکس مربوط به ایستگاه ماشین دودی خیابان ری

 

عکس مربوط به ایستگاه ماشین دودی در دوره پهلوی

عکس مربوط به ایستگاه ماشین دودی سابق فرهنگسرای نهج البلاغه فعلی

 

عکس مربوط به ایستگاه ماشین دودی سابق فرهنگسرای نهج البلاغه فعلی

این گارها  هرکدام دارای  دو سالن  مردانه زنانه  و یک راهرو عریض  بودند که تارسیدن قطار مردها  در سالن مردانه  و زنها در سالن زنانه جمع میشدند و راهرو آن محل خرید  قاقالی لی  از جمله تخمه  و آجیل و آبنبات گز و سوهان  و امثال  آن  که طبقیها و دوغ و گز و شربتیها  در آن جمع میشدند و یک اتاق بلیط فروشی  که از ترس سارقان  و دخلزنها ( سارقینی که  با تخصص خاص ، سر دکاندارها را گرم کرده  دخلشان را  می زدند. دخل به انواع مختلف از تشتک و گلدان و جعبه ومانند آن بود که روی بساط یا زیر بساط و پیشخوان نهاده در آن پول میریختند) جلو آن  با میله های ضخیم  آهن پوشیده  شده  تنها دریچه ی کوچکی  بلیط فروش و مسافر  را به هم مربوط  می نمود.

قیمت بلیت ماشین دودی:

بلیت ماشین دودی   در ابتدای ورود به ایران و  در زمان ناصرالدین شاه سه شاهی قیمت داشت، در زمان مظفرالدین شاه به ۵ شاهی و  درزمان احمدشاه به هفت شاهی و پس از آن به ۱۰ شاهی رسید.
در اواسط  پهلوی دوم  و پیش از جمع آوری ماشین دودی   قیمت بلیت آن ۲/۵ ریال بود.

عکس مربوط به باجه بلیط فروشی ماشین دودی

 

عکس مربوط به باجه بلیط فروشی ماشین دودی  بعضی از سایتها این عکس رو که برای اولین بار حدود چهار سال پیش در پیج طهرونگرد  آپلود کرده بودیم  از صفحه فیسبوک ما برداشته و اقدام به ویرایش و  حذف  واترمارک طهرونگرد کرده بودند که با کمی دقت به آن تصاویر این موضوع  کاملا  واضح و مشخص است و پیگیر خواهیم بود

در فرصت گرفتن بلیت تا رسیدن ماشین دودی و باز شدن در، قطار دوراهی به شهر می رسید درویش ها و مداح هائی هم به نوبت  با قصیده خوانی ها و ذکر مصیبت  کردن ها و داستان سرایی های خود سر مردم  را گرم کرده  پولی جمع میکردند که یکی از آنها  درویش زنی  به نام بلقیس ( مرشد ماده ) بود که بیشتر  در سالن مردانه و طبقه ذکور معرکه میگرفت (برای مطالعه بیشتر  در خصوص مرشد ماده به کتاب طهران قدیم استاد جعفر شهری مراجعه کنید)

عکس مربوط به دوره پهلوی از داخل واگن ماشین دودی

 

عکس مربوط به دوره پهلوی از داخل واگن ماشین دودی

در این موقع  هم بود که سوت ماشین دودی  بلند شده یک مرتبه معرکه گیری بهم میخورد و مردم به پشت درها هجوم آورده از سر و کول  هم و نرده ها یی که جلو درها جهت حفاظت از خطرات و جهش  و پرش  مردم کارگذاشته شده بود بالا رفته  و فریاد و فغان میکردند و پشت دریها به لگد و کوفتن  به در و دورتریها به نعره  و فریاد ((واکن واکن)) برمیخواستند  تا درها باز شده بر روی هم ریخته یکدیگر را لگد مال کرده  خود را به واگن ها و روی صندلی ها،که به خاطر همان نشستن روی صندلی ها هم بود که چنان بی قراری  میکردند برسانند و در این احوال  هم بود که  هر بار عده ای زن و بچه  و علیل و ناتوان  زیر دست  و پا رفته  لگد مال میشدند، در حالی که غالبا  هنوز مقداری واگن خالی در عقب  جلو باقی مانده بودکه از عجله به آنها توجه نشده بود>>کتاب طهران قدیم استاد جعفر شهری جلد یک

 

عاقبت   ماشین دودی

ماشین دودی  تا اواسط  پهلوی دوم  یعنی اوایل دهه چهل شمسی دوام آورذ و با توجه به افزایش  وسایل نقلیه و خطرات و حوادثی  که استفاده از ماشین دودی  می آفرید،  برای همیشه به تاریخ پیوست

در حال حاضر از تعداد  شش ماشین دودی وارد شده به ایران ، تنها سه  ماشین دودی بر جای مانده است

یکی از این ماشین دودی ها ، ماشین دودی شماره یک است که در ایستگاه مترو شاه عبدالعظیم قرار دارد دیگری

همین ماشین دودی  شماره چهار است که در پارک کوثر میدان قیام قرار گرفته و دیگری که وضعیت مناسبی ندارد  در پارک ملت واقع شده و از  دیگر ماشین دودی ها اطلاعاتی در دست نیست در خصوص ایستگاه های ماشین دودی نیز  خوشبختانه  ایستگاه ماشین دودی   پارک کوثر  میدان قیام  حدودا ۲۵ سال پیش مرمت گردید و به خانه فرهنگ  تغییر کاربری داد ولی  ایستگاه ماشین دودی شهر ری سالهاست  تخریب گردیده.

https://tehroongard.com/1397/06/27/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%B7-%D8%A2%D9%87%D9%86/

 

اولین خط آهن ایران...
ما را در سایت اولین خط آهن ایران دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : tehrooniasil بازدید : 195 تاريخ : سه شنبه 27 شهريور 1397 ساعت: 23:32